Το Τσιφλίκι
Συμπληρώνοντας έναν περίπου αιώνα ιστορίας το Τσιφλίκι, ένα παραδοσιακό αγρόκτημα, συνεχίζει την μακρά του παράδοση στο να καλλιεργεί αγνά, φυτικά προϊόντα. Συνεχιστές του, η Κατερίνα και ο Στέφανος, που ως 4η γενιά αγροτών, με βασική αξία τον σεβασμό στο περιβάλλον, καλλιεργούν και προσφέρουν στο ευρύτερο κοινό τα vegan προϊόντα τους. Με μέντορες και αρωγούς τους γονείς τους, εξακολουθούν, με τις ίδιες πατροπαράδοτες πρακτικές και τη λογική της αυτάρκειας, να παράγουν τα προϊόντα τους. Η αγάπη για τον τόπο που μεγάλωσαν, η οικολογική τους συνείδηση, η επιθυμία να μοιραστούν τις σπιτικές τους γεύσεις και το μεράκι είναι τα στοιχεία που ωθούν τους δύο νέους αγρότες, να προμηθεύουν την αγορά με μια σειρά πιστοποιημένων vegan προϊόντων, στα οποία χρησιμοποιούν δικά τους αγροτικά αγαθά. Είναι θαυμαστό το ότι, με κεντρικό κύτταρο την Κατερίνα, ξεκίνησε η ευρύτερη οικογένεια ένα ταξίδι γνώσης και αποδοχής για τον vegan τρόπο ζωής, που εν τέλει μεταμόρφωσε τη ζωή και την εργασία όλης της οικογένειας.
Πείτε μας μία ενδιαφέρουσα ιστορία που συνέβη στο παραδοσιακό οικογενειακό αγρόκτημα από τα πολύ παλιά. Κάτι που ένας παππούς ή μια γιαγιά σας καμάρωνε γι αυτό.
Κατερίνα: Ιστορίες από το Τσιφλίκι; Πολλές, πάρα πολλές…
Στέφανος: Στα σχεδόν 100 χρόνια ζωής του αγροκτήματος υπάρχουν πολλές. Υπάρχει όμως κάτι για το οποίο υπερηφανεύονταν ο παππούς. Η γεωργία δεν ήταν η κύρια δραστηριότητά του, ήταν παντοπώλης και γενικά έμπορος. Όταν όμως σε περιόδους που τα πράγματα δεν πήγαιναν καλά και η οικογένεια βρισκόταν σε κακή οικονομική κατάσταση, το αγρόκτημα παρείχε πάντα τη στέγη και η γη τη δυνατότητα να τραφεί η οικογένεια ακόμα και πουλώντας τα προϊόντα του μπαχτσέ ή ό,τι άλλο μπορούσαν να παράγουν.
Κατερίνα: Τώρα μας δίνεις την δυνατότητα να πούμε πολλά που δεν γνωρίζει ο κόσμος για το Τσιφλίκι.
Το Τσιφλίκι υπήρξε σταθμός για να ξαποστάσουν, να γεμίσουν νερό, να πουν μια καλημέρα οι αγρότες της περιοχής. Ήξεραν ότι εκεί υπάρχει πάντα κάποιος.
Οι γιαγιάδες και οι παππούδες σίγουρα θα είχαν ιστορίες να πούνε για τις οποίες ήταν περήφανοι, οι γονείς μας το ίδιο. Ο καθένας θα είχε να πει κάτι διαφορετικό. Θυμάμαι τη διάσωση ενός μικρού πελαργού. Έχουμε μια φωλιά πελαργού στο Τσιφλίκι και κάποτε έπεσε ένα από τα μικρά του, δεν θυμάμαι πολλά καθώς ήμουν πολύ μικρή, αλλά θυμάμαι πως το περιθάλψαμε και τελικά το σώσαμε το πελαργάκι από τα τραύματά του. Θυμάμαι επίσης κάποια μέρα ο σκύλος μας ήρθε ματωμένος, πιθανώς από καβγά με τσομπανόσκυλα. Του είχαν σχεδόν κόψει το αυτί. Μου ‘χει χαραχτεί η εικόνα του. Μπροστά στις σκάλες του σπιτιού τον είχαν φέρει και του βάζανε γάζες και ό,τι άλλο μπορούσαν για να τον βοηθήσουν. Τέτοια περιστατικά έχουν εγχαραχθεί στην παιδική μου μνήμη και συνδέονται με το Τσιφλίκι.
Στα κείμενά σας αναφέρετε ότι το κτήμα αυτό καλλιεργείται για 4 γενιές. Από πότε ακριβώς καλλιεργείται; Καλλιεργείται συνεχώς ή έμεινε αδρανές για κάποιες περιόδους;
Στέφανος: Περίπου το 1914-15 χτίστηκε το πρώτο αγρόκτημα (οικία, αποθήκες, στάβλοι). Η γη που ανήκε στην οικογένεια καλλιεργούνταν από πιο πριν. Δύσκολο να προσδιορίσουμε από πότε.
Κατερίνα: Το Τσιφλίκι χτίστηκε από την προ-προ-γιαγιά μας. Έκτοτε καλλιεργείται συνεχώς εκτός από την περίοδο της κατοχής, όπου ο βουλγαρικός στρατός κατάσχει ό,τι τους ανήκει και αναγκάζονται να εξοριστούν στην Θεσσαλονίκη για κάποια χρόνια έως την απελευθέρωση το ‘44.
Στέφανος: Αυτή την περίοδο είτε η γη δεν καλλιεργούνταν καθόλου είτε είχε δοθεί σε κάποιους άποικους που είχαν φέρει από τη Βουλγαρία οι κατοχικές αρχές.
Το Τσιφλίκι παράγει μόνο vegan προϊόντα;
Κατερίνα: Το Τσιφλίκι παράγει μόνο vegan προϊόντα, ναι. Στο παρελθόν υπήρχαν οικόσιτα ζώα για αυτοκατανάλωση αλλά σήμερα πέρα από 4 σκύλους, ίσως και κάποια γάτα, δεν υπάρχουν πλέον οικόσιτα ζώα.
Στέφανος: Η άλλη εξέλιξη, πέρα από το ότι το Τσιφλίκι παράγει πλέον μόνο φυτικά προϊόντα, είναι ότι περάσαμε από το στάδιο της συμβατικής γεωργίας, δηλαδή της γεωργίας όπως την ξέρουμε με τα λιπάσματα, την εντατικοποίηση της καλλιέργειας, και τα φυτοφάρμακα, σε έναν οικολογικό τρόπο καλλιέργειας.
Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι για εσάς να κάνετε αυτή τη δουλειά;
Κατερίνα: Να πούμε καταρχάς ότι είναι μια οικογενειακή επιχείρηση. Αυτό σημαίνει ότι οι γονείς μας και οι σύζυγοί μας εργάζονται επίσης για το project «Τσιφλίκι». Είμαστε μια ομάδα, που θα τολμούσα να πω πως δεν έχουμε πολλά να φοβηθούμε. Ο πατέρας μας είναι αγρότης, οπότε έχουμε την τεχνογνωσία· η μητέρα μας ‒σταθερή συνοδοιπόρος και κορυφαία μαγείρισσα‒ είναι το δεξί μας χέρι. Ο καθένας μας έχει αναλάβει ένα κομμάτι: την προώθηση, τις πωλήσεις, τα οικονομικά, το branding…
Γράφετε «επιστρέφουμε στη γη των προγόνων μας». Τι δουλειές κάνατε πιο πριν;
Στέφανος: Ήμουν απασχολούμενος στον τομέα της ιδιωτικής εκπαίδευσης. Έκανα φροντιστηριακά μαθήματα, θετικών επιστημών (βιολογία και φυσική) σε παιδιά δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης
Κατερίνα: Εγώ είμαι χημικός, ασχολούμουν με την κοσμητολογία και την σαπωνοποιία πριν.
Θέλω να διευκρινίσω κάτι που πιθανώς να μην καταλαβαίνει κάποιος από τα κείμενά μας. Το Τσιφλἰκι σαν brand name είναι καινούργιο, δεν υπήρχε πριν. Ήρθε σχεδόν ταυτόχρονα με μία εγκυμοσύνη και έτσι δεν μπορούσα να ασχοληθώ και με τα δύο.
Δημιουργήσαμε μια σειρά προϊόντων 3 χρόνια πριν, την πρώτη χρονιά σαν επαγγελματίες αγρότες, με μεγάλη βοήθεια από τους γονείς μας, και δώσαμε αυτό το όνομα. Το Τσιφλίκι σαν χώρος και τόπος υπάρχει από το 1915, όπως είπαμε πριν.
Έτσι το λέγαμε, έτσι το ξέρουν όλοι. Αν ρωτήσετε στην Αλιστράτη, στο χωριό μας, θα σας πούνε: «Ναι, είναι στην περιοχή Πανωκκλήσι, στον κάμπο.»
Η δραστηριότητα της σαπωνοποιίας είναι πλέον παρελθόν Κατερίνα; Δεν θα μπορούσε το Τσιφλίκι να παράγει σαπούνια με το brand του;
Κατερίνα: Θα θέλαμε να επικεντρωθούμε στα αγροτικά προϊόντα, παράγουμε ήδη αρκετά, νομίζω θα μας αποπροσανατόλιζε από τους στόχους μας ένα τέτοιο πλάνο.
Είστε παιδιά της πόλης; Πού μεγαλώσατε; Σε ποια ηλικία έρχεστε σε επαφή με την αγροτική ζωή; Τι σας γοήτευσε σε αυτήν;
Κατερίνα: Μεγαλώσαμε στο Τσιφλίκι και στην Αλιστράτη, στο χωριό μας. Όχι, δεν είμαστε παιδιά της πόλης.
Το Τσιφλίκι απέχει 7 χλμ από το χωριό. Μετακομίσαμε μόνιμα στο χωριό όταν ο Στέφανος ήταν 10 ετών και εγώ 7. Τότε οι δραστηριότητές μας (αγγλικά, μουσική, κ.ά.), κυρίως του Στέφανου που είναι πιο μεγάλος, είχαν αρχίσει να γίνονται απαιτητικές. Ήταν δύσκολο να πηγαινοέρχεται οπότε μεταφερθήκαμε στο χωριό των 2.500 κατοίκων.
Γεννηθήκαμε σε μια αγροτική οικογένεια. Στις εγκαταστάσεις του Τσιφλικιού υπήρχαν ενίοτε διάφορες αγροτικές καλλιέργειες και δραστηριότητες (ξηραντήριο επεξεργασίας καπνού, παραγωγή πιπεριάς, διάφορες άλλες παραγωγές μικρότερης έκτασης). Όλες μας οι παιδικές αναμνήσεις σχετίζονται με το χώμα, με τη γη, με παιχνίδια στην ύπαιθρο, με ξύλινα ξίφη και κάστρα, και φυσικά με τη γιαγιά Κατίνα και τον παππού Στέφανο.
Το απρόβλεπτο με γοήτευσε έμενα… Το ότι ξημερώνει και δεν ξέρω τι θα αντικρίσω, τι νέα θα έχω απ' τα χωράφια, στο κτήμα… Το ότι δεν υπάρχει ρουτίνα, γιατί έχεις να κάνεις με ζωντανούς οργανισμούς.
Ποια στοιχεία και γνώσεις από τις προηγούμενες δουλειές σας βρίσκουν εφαρμογή σε αυτό που κάνετε τώρα;
Στέφανος: Η επικοινωνία και επαφή με πολύ κόσμο με βοηθάει στην ενημέρωση και προώθηση των προϊόντων. Επίσης οι γνώσεις από τις σπουδές μου σαν περιβαλλοντολόγος στον τομέα της οικολογίας έχουν βρει εφαρμογή στο κομμάτι της καλλιέργειας.
Ποια στοιχεία και γνώσεις της προηγούμενης γενιάς μεταλαμπαδεύτηκαν σε σας;
Στέφανος: Η γνώση για την καλλιέργεια της γης με φυσικό τρόπο, πριν την εφαρμογή των χημικών σκευασμάτων, και η γνώση της μεταποίησης με χρήση μόνο φυσικών συντηρητικών.
Κατερίνα: Υπομονή και ευγνωμοσύνη, θα συμπληρώσω εγώ. Μην ξεχνάτε πως η δουλειά μας εξαρτάται από δυνάμεις που δεν ελέγχουμε, δεν ελέγχει ο άνθρωπος γενικά. Δεν προσδοκούμε τίποτα, κάνουμε ό,τι μπορούμε και περιμένουμε. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πώς θα κυλήσει η χρονιά.
Υπάρχει συμμετοχή της προηγούμενης γενιάς σε αυτό που κάνετε;
Στέφανος: Υπάρχει άμεση συμμετοχή των γονιών μας, τόσο στο κομμάτι της καθοδήγησης αλλά και της παραγωγής και στην καλλιέργεια και στην μεταποίηση. Δεν θα υπήρχε Τσιφλίκι χωρίς αυτούς.
Από πού πήρατε τις απαιτούμενες γνώσεις για να κάνετε αυτή τη δουλειά;
Κατερίνα: Από τους γονείς μας αρχικά, το αγροτικό περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγαλώσαμε, και την επαφή μας με ανθρώπους που ασχολούνται εδώ και χρόνια με τον φυσικό τρόπο καλλιέργειας και μεταποίησης. Ήμασταν τυχεροί γιατί αποφύγαμε έτσι πολλά λάθη που θα μπορούσαμε να κάνουμε ως πρωτάρηδες.
Τί προϊόντα καλλιεργείτε;
Κατερίνα: Λοιπόν, καλλιεργούμε ρεβίθια, που είναι η «ναυαρχίδα» των προϊόντων μας (γέλια…) από τα οποία παράγουμε και το ρεβιθάλευρο.
Έχουμε σκληρό σιτάρι, από το οποίο παράγουμε το πλιγούρι, το σιμιγδάλι, και το αλεύρι ολικής άλεσης.
Έχουμε πιπεριές Φλωρίνης, ντομάτες, μελιτζάνες, και άλλα διάφορα κηπευτικά.
Και μια ιδιαίτερη ποικιλία ρίγανης που καλλιεργούμε διατηρώντας τον σπόρο από τον παππού μας.
Ποια είναι τα σημαντικά σημεία ή τα απρόβλεπτα κατά τη διάρκεια μιας καλλιέργειας που προσδιορίζουν το αποτέλεσμα της σοδειάς σας;
Στέφανος: Το βασικό είναι οι απρόβλεπτες καιρικές συνθήκες. Οι βροχές, το κρύο ή η υπερβολική ζέστη και ανομβρία, το χαλάζι μπορούν να καταστρέψουν εντελώς μια σοδειά. Ύστερα είναι η σωστή σπορά στη εποχή της, η προσοχή από τα διάφορα ζιζάνια που πρέπει να αφαιρεθούν με το χέρι αν απειλούν το φυτό μας, και οι ασθένειες που μπορεί να προκύψουν.
Με τί μεθόδους (εάν υπάρχουν) αντιμετωπίζετε τα απρόβλεπτα ή τις προκλήσεις της καλλιέργειας;
Κατερίνα: Δουλεύουμε πολύ χειρωνακτικά…
Στέφανος: Ναι, η βασική μέθοδός είναι χειρωνακτική δουλειά αλλά και η πατέντα σε μερικές περιπτώσεις. Αυτοσχεδιάζουμε, δηλαδή, και λύνουμε προβλήματα χωρίς να καταφεύγουμε σε κάτι που θα μας λύσει μεν τα χέρια αλλά ενδέχεται να βλάψει ποιοτικά τη σοδειά.
Ποιες είναι οι μεγαλύτερες δυσκολίες και προκλήσεις που πιστεύετε θα σας φέρει το μέλλον (τόσο σε επίπεδο της επιχείρησης όσο και σε προσωπικό);
Στέφανος: Σίγουρα το πιο δύσκολο είναι η κλιματική καταστροφή πλέον. Αυτό δεν επηρεάζει μόνο τους πάγους αλλά και το μικροκλίμα κάθε περιοχής. Είναι κάτι που θα μας δυσκολέψει γιατί δεν έχουμε προσαρμοστεί ακόμα, όχι μόνο εμείς αλλά όλοι οι καλλιεργητές. Το κλίμα θα φέρει και αλλαγές στο εμπορικό κομμάτι. Και φυσικά το Τσιφλίκι είναι και η προσωπική μας ζωή, δεν τα διαχωρίζουμε. Επομένως, το ένα επηρεάζει το άλλο.
Σε γενικές γραμμές, τί αναμένετε να αλλάξει στο μικροκλίμα που θα επηρεάσει τις καλλιέργειες σας;
Στέφανος: Ήδη έχει αρχίσει αυτή η αλλαγή. Για παράδειγμα, τα τελευταία δύο χρόνια έχουμε μεγάλες περιόδους ανομβρίας την περίοδο της σποράς και πολλές βροχές με καταιγίδες και χαλάζι για μεγάλο διάστημα την περίοδο περίπου της συγκομιδής. Ακριβώς το ανάποδο δηλαδή από αυτό που χρειαζόμαστε. Βέβαια, το φυσικό σύστημα δεν λειτουργεί με βάση της ανάγκες του ανθρώπου, αλλά ο άνθρωπος έχει προσαρμοστεί σε αυτό εδώ και χιλιετίες. Παρόλα αυτά, οι αλλαγές είναι ταχύτατες και όσο και να λέμε ότι το κλίμα μεταβάλλεται και από μόνο του, αυτή η φυσική μεταβολή απαιτεί το λιγότερο εκατονταετίες, όχι λίγα χρόνια. Το κλίμα τώρα αλλάζει γρήγορα, εξαιτίας της ανθρώπινης παρέμβασης, και μάλιστα εις βάρος μας.
Γιατί να επιλέξει ένας καταναλωτής τα προϊόντα σας;
Κατερίνα: Γιατί τα φτιάχναμε πρώτα για εμάς, για το σπίτι μας, για τα παιδιά μας -- έτσι προέκυψαν και τα προϊόντα μας. Οι σάλτσες της χρονιάς, η ρίγανη της χρονιάς, το πλιγούρι της χρονιάς, κ.ο.κ. Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που παρασκευάζαμε 50 σάλτσες και 20 πάστες πιπεριάς για εμάς, παρασκευάζουμε τώρα 500 και 200 αντίστοιχα. Αν έχει πολλή δουλειά αυτό; Επειδή γίνεται χειρωνακτικά… Έχει! Πάρα πολλή! Αλλά αυτό σημαίνει Τσιφλίκι, αυτά είναι τα προϊόντα μας… απλά και νόστιμα.
Επειδή λοιπόν εμείς στο σπίτι μας δεν τρώμε μη βιολογικά, ούτε ζωικά προϊόντα, αποφασίστηκε αυτό να δίνουμε και στον κόσμο. Δεν μπορώ να προσφέρω κάτι σε κάποιον που είναι υποβαθμισμένο σε σχέση με αυτά που τρώω εγώ. Αυτή είναι η κινητήριος δύναμή μας. Είναι συναρπαστικό για εμάς να προσφέρουμε το καλύτερο.
Στέφανος: Γι’ αυτό λειτουργούμε αρκετά με τη λογική της αυτάρκειας. Καλλιεργούμε εμείς οι ίδιοι τα χωράφια μας με σπόρους που έχουμε από τους παππούδες και από πολύ επιλεγμένα φυτώρια με έναν χειρωνακτικό τρόπο, σε συνδυασμό βέβαια με κάποια σύγχρονα αγροτικά εργαλεία. Δεν μας ενδιαφέρει η εντατική καλλιέργεια και σεβόμαστε το φυσικό περιβάλλον που θα φιλοξενήσει τον σπόρο και αργότερα το φυτό μας. Συλλέγουμε χειρωνακτικά τους καρπούς και τους μεταποιούμε χρησιμοποιώντας σαν συντηρητικά εντελώς φυσικά προϊόντα βιολογικής καλλιέργειας, πιστοποιημένα. Όλη αυτή η προσπάθεια φαίνεται στην ποιότητα των προϊόντων μας, την οποία μπορεί να την αναγνωρίσει όποιος προτιμά έναν πιο φυσικό τρόπο διατροφής από ό,τι έχουμε συνηθίσει. Έχουμε εντάξει τα χωράφια μας σε πρόγραμμα βιολογικής καλλιέργειας και βρισκόμαστε στον πρώτο χρόνο της διαδικασίας. Μετά το τέλος της δεύτερης χρονιάς θα έχουμε και την πιστοποίηση. Επίσης τα προϊόντα μας έχουν περάσει από έλεγχο συμμόρφωσης για προδιαγραφές vegan προϊόντων από την Vegan Times.
Πικάντικη πάστα λαχανικών Τσιφλίκι.
Πώς οραματίζεστε το μέλλον της εταιρείας;
Κατερίνα: Έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας σε πολλά επίπεδα και νομίζω ότι δεν κάνουμε σχέδια που δεν σχετίζονται με το άμεσο μέλλον. Έχουμε βάλει κάποιους στόχους και προσπαθούμε να τους υλοποιήσουμε. Κάθε χρόνο χαράζουμε νέα πορεία, προσπαθούμε να βελτιωνόμαστε με ό,τι μέσα διαθέτουμε, δεν μπορούμε να κάνουμε μεγάλες επενδύσεις.
Πού πωλούνται τα προϊόντα και με ποιους τρόπους μπορεί να τα προμηθευτεί κάποιος;
Κατερίνα: Συνεργαζόμαστε με κάποια παντοπωλεία: με το Bamboo Vegan και το «Ψωμοτύρι» στην Αθήνα, με το «Εκλεκτίκ» στην Θεσσαλονίκη, με το Nuts and Seeds στην Ερέτρια, το «Φύσις έργον» στα Τρίκαλα, και το «Salum» στην Καλαμπάκα. Συνεργαζόμαστε επίσης και με εστιατόρια: το AVIT στη Γλυφάδα, το Lime Bistro, και το «Valia Calda» στα Μετέωρα. Επίσης χρησιμοποιούμε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όπως το facebook και το instagram για παραγγελίες, και φυσικά τα φεστιβάλ που εμφανιζόμαστε, όπως το Vegan Life και το Greenwave.
Κατερίνα και Στέφανε, είστε και οι δύο vegan;
Κατερίνα: Εγώ είμαι vegan και ο Δημήτρης (ο σύζυγός μου), και η μικρή μας κόρη, η Ίριδα.
Στέφανος: Εγώ δεν είμαι, αλλά έχουμε μειώσει με την σύζυγό μου την Βάγια σημαντικά την κατανάλωση και χρήση ζωικών προϊόντων, λόγω περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης κυρίως.
Κατερίνα: Το να δημιουργήσουμε ένα vegan brand ήταν όρος για να συμμετέχω εγώ, το οποίο όμως έγινε εύκολα αποδεκτό από τους υπόλοιπους. Σαν να ήταν αυτονόητο κάπως, δεν συζητήθηκε και πολύ.
Όταν έθεσα το θέμα της vegan πιστοποίησης έγινε αποδεκτό με χαρά από όλους.
Οι γονείς μας ακολούθησαν (επηρεασμένοι από εμάς και με την βοήθεια τη δική μου και του Δημήτρη) για 9 μήνες περίπου plant-based διατροφή για λόγους υγείας. Και τώρα σπάνια καταναλώνουν ζωικά προϊόντα και ακόμη πιο σπάνια ζώα. Το τηρούν ακόμη σε γενικές γραμμές. Όταν έγινα vegan πριν 8 χρόνια, τους ήταν δύσκολο να το κατανοήσουν και να δεχτούν την τόσο απότομη αλλαγή μου. Πήρε χρόνο να αναγνωρίσουν τα οφέλη και τελικά το έκαναν και αυτοί, τουλάχιστον σε επίπεδο διατροφής.
Τι σημαίνει για σας ο βιγκανισμός;
Κατερίνα: Ελευθερία.
Υπάρχει πολυτιμότερο αγαθό από αυτό; Το να ζει κανείς ελεύθερος.
Πολλά θα μπορούσα να πω… Αγάπη, ειρήνη, σεβασμός, αυτοδιάθεση…
Παρότι η ενσυναίσθηση ήταν καθοριστική για μένα ώστε να ακολουθήσω αυτό τον τρόπο ζωής, θα πω «Ελευθερία για όλα τα άτομα σε όλον τον κόσμο». Αυτό πρεσβεύει ο βιγκανισμός για μένα. Είναι το δίκαιο, το ηθικά σωστό. Τίποτα λιγότερο από αυτό δεν μπορούσα να κάνω. Έτσι το είδα εγώ.
© Vegan Times 13-03-2020