Η θάλασσα, η οξίνιση και η υπεραλίευση
Η θάλασσα συντελεί θεμελιωδώς στην ισορροπία του πλανήτη όπως είδαμε σε προηγούμενο άρθρο. Η λειτουργία της σε σχέση με το κλίμα είναι καθοριστική και η προστασία της οφείλει να αποτελέσει μέλημα της ανθρωπότητας.
Τα βασικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η θάλασσα ή καλύτερα τα θαλάσσια οικοσυστήματα, είναι η οξίνιση και η μείωση των θαλασσίων πληθυσμών λόγω της αλίευσης. Και τα δύο προβλήματα οφείλονται στην ανθρώπινη δραστηριότητα.
Η θάλασσα απορροφά διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα, και μέρος αυτού κατακάθεται και αποθηκεύεται στον βυθό. Όμως, ένα μέρος του διοξειδίου του άνθρακα διαλύεται μέσα στη θάλασσα και έτσι παράγεται ανθρακικό οξύ, το οποίο μειώνει την αλκαλικότητα του νερού, δηλ. κάνει το νερό πιο όξινο. Η οξίνιση των θαλασσών γίνεται όλο και πιο έντονη όσο αυξάνεται το διοξείδιο του άνθρακα της ατμόσφαιρας, και επηρεάζει την βιωσιμότητα τόσο των ζώων που έχουν εξωτερικά κελύφη (οστρακόδερμα, κοράλλια) όσο και ζώων με εσωτερικούς σκελετούς (ψάρια).
Το διοξείδιο του άνθρακα στη θάλασσα δεν προέρχεται μόνο από την ατμόσφαιρα. Η εκπνοή των θαλασσίων ζώων καθώς και η αποσύνθεση των θαλασσίων φυτών και ζώων δημιουργεί διοξείδιο του άνθρακα. Στις θαλάσσιες περιοχές που αποκαλούνται «νεκρές ζώνες» η δημιουργία διοξειδίου του άνθρακα είναι ακόμα πιο έντονη. Αν έχετε δει φωτογραφίες με τη θάλασσα γεμάτη νεκρά ψάρια, είναι πιθανότητα φωτογραφίες από νεκρές ζώνες. Οι νεκρές ζώνες είναι ζώνες στις οποίες το διαλυμένο οξυγόνο έχει καταναλωθεί στις διαδικασίες αποσύνθεσης με αποτέλεσμα τα ψάρια να πεθαίνουν μαζικά από ασφυξία.
Ένα άλλο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν τα θαλάσσια οικοσυστήματα αλλά και οι ποταμοί και οι λίμνες είναι η μείωση των πληθυσμών θαλασσίων ζώων που προκαλείται από την αλιεία. Η ποσότητα θαλασσίων ζώων που αφαιρείται συστηματικά για τροφή από την θάλασσα είναι υπερβολικά μεγάλη για να είναι βιώσιμη. Αυτό οφείλεται τόσο στην αύξηση του ανθρώπινου πληθυσμού, καθώς και στην αύξηση της κατά κεφαλήν κατανάλωσης θαλασσίων ζώων. Ενδεικτικά, από το 1961 έως το 2013 η παγκόσμια υπολογιζόμενη (περιλαμβανομένων των απωλειών) κατά κεφαλήν κατανάλωση θαλασσίων ζώων υπερδιπλασιάστηκε από 9 σε 19 κιλά και ταυτόχρονα ο ανθρώπινος πληθυσμός υπερδιπλασιάστηκε από 3,1 σε 7,2 δις.
Από τα θαλάσσια ζώα που αφαιρούνται από τη θάλασσα, σχεδόν το 90% καταλήγει ως τροφή των ανθρώπων. Το 10% καταλήγει σε «χρήσεις εκτός τροφής», δηλ. κυρίως ως ζωοτροφή για ζώα συντροφιάς, για εκτρεφόμενα ψάρια, και για εκτρεφόμενα ζώα ξηράς. Το 2017 η «παραγωγή» θαλασσίων ζώων ήταν 179 εκατ. τόνοι. Για να καταλάβουμε για πόσα ζώα μιλάμε, αν μιλούσαμε για αυτό το βάρος σε γάτες, οι 179 εκατ. τόνοι θα ήταν 45 δισεκατομμύρια γάτες.
Ένα μεγάλο μέρος της παραπάνω «παραγωγής» τελικά δεν καταλήγει σε μια χρήση: Υπολογίζεται ότι περίπου το 30-35% (!) αποτελεί «απώλεια». Λόγοι για τις απώλειες; Καταστροφές κατά την αλίευση, χειροτέρευση της ποιότητας των ψαριών μέχρι την πώληση, κακές συνθήκες αποθήκευσης και ψύξης, «επιθέσεις» άλλων ζώων που τρώνε τα ψάρια, οι προτιμήσεις των ανθρώπων (που δημιουργούν «απούλητα» είδη ή και μέρη ψαριών), το νομικό πλαίσιο που μπορεί να επιβάλλει ποσοτικούς περιορισμούς στα είδη θαλασσίων ζώων που μπορούν να ληφθούν από τη θάλασσα και έτσι όταν αυτά ξεπερνιούνται, τα αλιευτικά σκάφη πετούν τα νεκρά ζώα πίσω στη θάλασσα.
Πηγή: Seafood production: wild fish catch vs aquaculture, World, 1960 to 2015
Από τα διαθέσιμα στοιχεία φαίνεται ότι, ενώ από το 1950 υπήρχε συνεχής αύξηση του όγκου των ελεύθερων θαλασσίων ζώων που αλιεύονταν ετησίως, από το 1990 και έπειτα ο όγκος αυξάνεται ελάχιστα. Υπολογίζεται ότι το 1/3 των πληθυσμών των θαλασσίων ζώων βρίσκεται υπό κατάρρευση, δηλ. αφαιρείται από τη θάλασσα με ρυθμό μεγαλύτερο από αυτόν που θα επέτρεπε την συντήρησή τους (FAO). Σύμφωνα με υπολογισμούς, το 2048 θα έχει καταρρεύσει το 80% των ελεύθερων θαλασσίων ειδών.
Για να αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα την ολοένα και μεγαλύτερη ζήτηση της θαλάσσιας τροφής της, δημιούργησε συνθήκες εκτροφής θαλάσσιων ζώων, όπως αντίστοιχα έκανε και με τα ζώα της στεριάς. Από το 1960 έως το 2016 ο ετήσιος όγκος των εκτρεφομένων θαλασσίων ζώων αυξήθηκε από 2 σε 76 εκατ. τόνους, ενώ το ίδιο διάστημα ο ετήσιος όγκος των ελεύθερων θαλασσίων ζώων που αφαιρέθηκαν από τη θάλασσα αυξήθηκε από 32 σε 92 εκατ. τόνους.
Από το 2016 ο όγκος των εκτρεφομένων θαλάσσιων ζώων που καταναλώνονται είναι μεγαλύτερος από αυτόν των ελεύθερων θαλάσσιων ζώων.
Οι ιχθυοκαλλιέργειες μπορεί να μειώνουν την αβεβαιότητα του ανθρώπου σχετικά με την διαθεσιμότητα ψαριών, αλλά έχουν σοβαρές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Η πιο προφανής επίπτωση είναι ότι η συγκέντρωση των θαλασσίων ζώων ευνοεί την ανάπτυξη ιών και την μετάδοση ασθενειών σε γειτονικούς ελεύθερους πληθυσμούς θαλασσίων ζώων, καθώς και την διάχυση αντιβιοτικών στο νερό. Δεύτερον, τα εκτρεφόμενα ζώα, όπως και αυτά της ξηράς, δημιουργούν μεγάλες ποσότητες περιττωμάτων που η φύση δεν μπορεί να απορροφήσει άμεσα, τα οποία δημιουργούν το φαινόμενο του ευτροφισμού, ακριβώς όπως και οι απορροές αζώτου και φωσφόρου από τα λιπάσματα και τα περιττώματα των ζώων της ξηράς. Τρίτον, τα εκτρεφόμενα θαλάσσια ζώα, ειδικά τα σαρκοφάγα, ταΐζονται με άλλα θαλάσσια ζώα. Δεδομένου ότι η ιχθυοκαλλιέργεια έρχεται να «διορθώσει» το πρόβλημα της υπεραλίευσης, τελικά το επιτείνει και αποτελεί μέρος του. Έτσι αποτελεί άλλη μία έκφανση της σπατάλης πόρων που η ανθρωπότητα προκαλεί προκειμένου να παράξει την τροφή της. Τέταρτον, η εκτροφή συγκεκριμένων ειδών ψαριών διαταράσσει εξ ορισμού το οικοσύστημα καθώς κάποια ψάρια δραπετεύουν και έτσι μπορεί να επιβαρύνουν ένα οικοσύστημα ανταγωνιζόμενα τα ενδημικά είδη για τροφή. Εν ολίγοις, η εκτροφή ζώων θαλάσσης και ζώων ξηράς αποτελεί μια πολύ σπάταλη (σε όρους απαιτούμενων πόρων και ρύπανσης) τεχνολογία παραγωγής τροφής που επιτείνει τα περιβαλλοντικά προβλήματα που ήδη έχει η θάλασσα.
Εν συνόψει, είναι προς το μακροχρόνιο συμφέρον της ανθρωπότητας οι θάλασσες να είναι γεμάτες με ψάρια – όσο περισσότερα, τόσο πιο αποτελεσματικά οι θάλασσες μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Όμως, οι θάλασσες αδειάζουν από την μυωπική επιμονή της ανθρωπότητας να θεωρεί ότι η μοναδική χρησιμότητα των ζώων της θάλασσας είναι η τροφή του ανθρώπου και των εκτρεφομένων ζώων του. Όλη αυτή η καταστροφή είναι ανθρωπογενής και μπορεί να αποφευχθεί, αν το θελήσουμε.
© Vegan Times 07-08-2020
Ακολουθήστε την Vegan Times στο Google News
Πηγές:
- FAO. 2020. The State of World Fisheries and Aquaculture 2020. Sustainability in action. Rome.
- Hannah Ritchie (2019) - "Seafood Production". Published online at OurWorldInData.org. Retrieved from: 'https://ourworldindata.org/seafood-production'
