Αγκαλιάζοντας τη διαφορετικότητα: O ρόλος του σχολείου, ο συμπεριληπτικός δάσκαλος

Ο κρίσιμος ρόλος του σχολείου για την συμπεριληπτικότητα

Η βασική ιδέα με την οποία όλοι συμφωνούμε είναι ότι πρέπει να αγκαλιάσουμε την διαφορετικότητα έτσι ώστε όλα τα παιδιά να νιώθουν ότι το σχολείο είναι ο χώρος που τα σέβεται – τόσο για τις ομοιότητες αλλά και για τις διαφορές τους – και τα βοηθά να αναπτυχθούν.

Η πράξη όμως αρκετές φορές αποδεικνύεται κατώτερη των προθέσεων. Έτσι πολλά παιδιά μπορεί να νιώθουν παραγκωνισμένα από την εκπαιδευτική διαδικασία ή παιδιά “δεύτερης κατηγορίας”.

Για να αγκαλιάσουμε τη διαφορετικότητα, το εκπαιδευτικό έργο πρέπει να είναι συμπεριληπτικό δηλ. να μπορούν όλοι να συμμετέχουν σε αυτό. Άρα, τί πρέπει να φροντίσει ένα συμπεριληπτικό σχολείο;

Το συμπεριληπτικό σχολείο φροντίζει ώστε κανένα παιδί να μην αποκλείεται από τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες της τάξης ή να νιώθει “πολίτης δεύτερης κατηγορίας”.

Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, το σχολείο θα πρέπει να θέσει τον στόχο της συμπεριληπτικότητας, να δημιουργήσει ένα υποστηρικτικό πλαίσιο εργασίας των εκπαιδευτικών, και αν υπάρχει ανάγκη να εκπαιδεύσει τους εκπαιδευτικούς.

Πρακτικά, ο πιο κρίσιμος κρίκος σε αυτήν την διαδικασία είναι ο εκπαιδευτικός της τάξης.

Ο κρίσιμος ρόλος του/της εκπαιδευτικού για την συμπεριληπτικότητα

Ο συμπεριληπτικός εκπαιδευτικός (δάσκαλος/α, νηπιαγωγός, γυμναστής/στρια, κ.λπ.) που έχει στην τάξη του/της ένα “διαφορετικό” παιδί, αφιερώνει χρόνο ώστε να εξοικειωθεί ο ίδιος με την διαφορετικότητα και να δημιουργήσει ένα σετ τροποποιήσεων σε ό,τι έκανε έως τώρα· με τις τροποποιήσεις αυτές βοηθά τα υπόλοιπα παιδιά να εξοικειωθούν με την συγκεκριμένη διαφορετικότητα και τους μαθαίνει στην πράξη πώς αγκαλιάζουμε έμπρακτα το κάθε διαφορετικό παιδί. Για παράδειγμα, δάσκαλοι και δασκάλες που έχουν στην τάξη τους διαβητικά παιδιά ή παιδιά με κοιλιοκάκη, ή παιδιά με αλλεργίες, έχουν στην τάξη κατάλληλα κεράσματα (π.χ. σοκολάτες με στέβια ή πιστοποιημένα σνακ χωρίς γλουτένη ή ξηρούς καρπούς) ώστε να τα προσφέρουν στο παιδί αν τα κεράσματα που στέλνουν οι γονείς των συμμαθητών του δεν είναι κατάλληλα.

Η περίπτωση ενός βίγκαν παιδιού έχει τις ίδιες πρακτικές προεκτάσεις. Ο συμπεριληπτικός δάσκαλος προσπαθεί να κατανοήσει τις αρχές του βιγκανισμού και συνεργάζεται με το σχολείο και τους γονείς για να δημιουργήσει ένα κλίμα αποδοχής του βίγκαν παιδιού σε όλες τις εκφράσεις της σχολικής ζωής.

Ενημέρωση συμμαθητών

Για να μπορέσουν οι συμμαθητές να αγκαλιάσουν οποιαδήποτε διαφορετικότητα, θα πρέπει (α) να γνωρίζουν ότι υπάρχει και (β) να γνωρίζουν τί να κάνουν έμπρακτα.

Η ενημέρωση των μαθητών για τις διαφορετικότητες που φιλοξενεί η τάξη μπορεί να γίνει από τον/την εκπαιδευτικό στην αρχή του έτους ή με την πρώτη ευκαιρία. Το κείμενο που ακολουθεί και οι προτεινόμενοι σύνδεσμοι παρέχουν πολλές πληροφορίες για το (β).

Ενημέρωση γονέων

Μία βασική κίνηση που κάνει ένα συμπεριληπτικό σχολείο είναι να ενημερώσει τους άλλους γονείς του τμήματος για όλες τις ιδιαιτερότητες που φιλοξενεί η τάξη. Συγκεκριμένα για το βίγκαν παιδί:

• Στην τάξη υπάρχει ένα βίγκαν παιδί. Παρακαλώ όταν στέλνετε κεράσματα να προγραμματίζετε κάτι κατάλληλο και για αυτό το παιδί για να μπορεί και αυτό να μοιραστεί τη χαρά του παιδιού σας. Δεν έχει σημασία τί θα είναι το κέρασμα, ούτε αν θα αρέσει στο βίγκαν παιδί· σημασία έχει να δείξουμε έμπρακτα ότι φροντίσαμε να το συμπεριλάβουμε στον σχεδιασμό μας.

Κάποιοι γονείς μπορεί να μην είναι εξοικειωμένοι με την βίγκαν φιλοσοφία. Σε αυτούς τους γονείς μπορεί να δοθεί η ακόλουθη πληροφορία:

• Οι άνθρωποι που ακολουθούν την βίγκαν φιλοσοφία δεν επιλέγουν την διατροφή τους με βάση τις γευστικές προτιμήσεις τους αλλά με βάση την ηθική αξία της αβλάβειας. Είναι σημαντικός ο ρόλος της εκπαιδευτικής διαδικασίας, τόσο μέσα στο σχολείο όσο και στην οικογένεια, ώστε να μάθουν τα παιδιά ότι σεβόμαστε κάθε επιλογή που εδράζεται σε ηθικές αξίες.

Συζητήσεις για διατροφή στην τάξη

Ο συμπεριληπτικός δάσκαλος προσαρμόζει την διδασκαλία των θεμάτων διατροφής ώστε το βίγκαν παιδί να μην νιώθει αποξενωμένο από το αντικείμενο που συζητείται, αλλά κυρίως για να μην αποκτήσουν τα άλλα παιδιά την εντύπωση ότι αυτό που κάνει το βίγκαν παιδί είναι λάθος. Μερικές φράσεις που βοηθούν στην κανονικοποίηση της βίγκαν διατροφής:

• Μπορείς να είσαι υγιής και με βίγκαν διατροφή.
• Η βίγκαν διατροφή περιλαμβάνει μεγαλύτερες ποσότητες από τρόφιμα που είναι υγιεινά για όλους, και όλοι θέλουμε να τα αυξήσουμε στη διατροφή μας.
• Αντί για κρέας και ψάρια τα βίγκαν παιδιά τρώνε όσπρια.
• Αντί για μέλι, τα βίγκαν παιδιά τρώνε σιρόπι αγαύης, σφενδάμου, ρυζιού, γλυκόζης, ή άλλο.
• Αντί για ζωικό γάλα, τα βίγκαν παιδιά μπορούν να καταναλώσουν γάλα σόγιας, αμυγδάλου, φουντουκιού, ή οποιοδήποτε άλλο θρεπτικό τρόφιμο.
• Αντί για τυρί από ζωικό γάλα, τα βίγκαν παιδιά μπορούν να βάλουν στην πίτσα τους φυτικό τυρί.
• Αντί για παρμεζάνα, τα βίγκαν παιδιά βάζουν στα ζυμαρικά τους διατροφική μαγιά, πέστο, ή φυτικό τυρί.
• Αντί για παγωτό από ζωικό γάλα, τα βίγκαν παιδιά απολαμβάνουν παγωτό από γάλα σόγιας, γάλα αμυγδάλου, κ.ά. ή σορμπέ και γρανίτες.

Συζητήσεις για το περιβάλλον στην τάξη

Το 1918 στη Βόρεια Ευρώπη έγινε συχνό φαινόμενο η μεταφορά του σχολείου σε εξωτερικούς χώρους για την αντιμετώπιση της φυματίωσης. Μήπως κάτι παρόμοιο θα έπρεπε να γίνει κι εδώ για να μην κλείνουν τα σχολεία, και να έρθουν τα παιδιά πιο κοντά στη φύση; Εικόνα: Rare Historical Photos.

Στην ώρα των μαθημάτων που αφορούν στο περιβάλλον, μπορούν να ειπωθούν τα ακόλουθα δεδομένα:

• Η βίγκαν/φυτοφαγική διατροφή απαιτεί λιγότερο νερό για να παραχθεί.
• Η βίγκαν/φυτοφαγική διατροφή απαιτεί λιγότερο έδαφος για να παραχθεί.
• Η βίγκαν/φυτοφαγική διατροφή δημιουργεί λιγότερα αέρια θερμοκηπίου για να παραχθεί.
• Η βίγκαν/φυτοφαγική διατροφή ωφελεί το περιβάλλον.
• Η βίγκαν/φυτοφαγική διατροφή προστατεύει την βιοποικιλότητα.

Εάν τα σχολικά βιβλία δεν τεκμηριώνουν τα παραπάνω, υπάρχει χρήσιμο υλικό στην ενότητα "Περιβάλλον" και στους ακόλουθους συνδέσμους:

Κεράσματα εντός του σχολείου

Κατά τη διάρκεια του έτους υπάρχουν πολλές αφορμές για κεράσματα κυρίως από παιδιά που έχουν γενέθλια ή γιορτή ή από το ίδιο το σχολείο (π.χ. σε εκδρομές). Κατά τη διάρκεια ενός ημερολογιακού έτους είναι πολύ πιθανό να υπάρχει ένα κέρασμα την εβδομάδα.

Κάθε εβδομάδα λοιπόν, ένα βίγκαν παιδί σε μια συμπεριληπτική τάξη μοιράζεται τη χαρά του παιδιού που γιορτάζει. Κάθε εβδομάδα όμως, σε μία τάξη όπου δεν υπάρχει πρόνοια για βίγκαν κεράσματα, ένα βίγκαν παιδί μπορεί να βιώνει την έλλειψη φροντίδας και τον αποκλεισμό. Το ίδιο ισχύει για το διαβητικό παιδί, για το αλλεργικό παιδί, για το παιδί με κοιλιοκάκη, και για άλλα παιδιά που “διαφέρουν”.

Αυτές οι (περίπου 40 στη διάρκεια του σχολικού έτους) ευκαιρίες για κεράσματα είναι ευκαιρίες για να δείξουμε έμπρακτα στα παιδιά ότι νοιαζόμαστε για αυτά.

Μερικές ιδέες για φαγώσιμα κεράσματα που είναι εύκολες και ασφαλείς λύσεις:

• Σοκολατάκια υγείας (χωρίς γάλα)
• Ρυζογκοφρέτες (σκέτες ή με σοκολάτα υγείας)
• Vegan μπάρες
• Vegan ζελεδάκια ή γλειφιτζούρια
• Vegan παγωτά

Τα παραπάνω είναι όλα συσκευασμένα, άρα είναι εύκολο να ελεγχθεί από τους γονείς ή τους εκπαιδευτικούς αν είναι βίγκαν αναζητώντας το σήμα της vegan πιστοποίησης. Για όποιους γονείς στέλνουν σπιτικά κεράσματα υπάρχουν πολλές επιλογές:

• Μπισκότι
• Μπάρες χωρίς μέλι
• Ψητά κάστανα
• Νηστίσιμα κουλουράκια/βουτήματα χωρίς μέλι
• Vegan μάφιν
• Vegan κέικ σοκολάτας (ψημένο σε θήκες κάπκεικ)
• Vegan μπουκίτσες σοκολάτας
• Παστέλι με σιρόπι ζάχαρης ή αγαύη (αντί για μέλι)
• Ποπ κορν σπιτικό
• Κάστανα ή καρύδια με κουβερτούρα

Μενού σχολείου

Το συμπεριληπτικό σχολείο προσαρμόζει το μενού για να μπορεί να καταναλωθεί και από βίγκαν παιδιά χωρίς όμως να μειώνεται η διατροφική επάρκεια του γεύματος. Τις περισσότερες φορές αρκεί η συνεννόηση των γονέων με τον πάροχο των γευμάτων ώστε να παρέχει βίγκαν επιλογές. Άλλες φορές, όταν δεν υπάρχει ουσιαστική γνώση για τα βίγκαν υλικά ή όταν δεν υπάρχει γνώση για το τί περιέχει ένα υγιεινό βίγκαν γεύμα, η συνεργασία με τους γονείς είναι αναγκαία.

Σε κάποιες περιπτώσεις, η μόνη αμοιβαία ικανοποιητική λύση που μπορεί να υπάρχει είναι να στέλνουν οι γονείς συγκεκριμένα γεύματα της ημέρας ή της εβδομάδας από το σπίτι. Το σχολείο θα πρέπει να αναγνωρίσει ότι αυτό επιβαρύνει δυσανάλογα (από άποψη κόστους και χρόνου) τις βίγκαν οικογένειες και να προσπαθήσει να αποφύγει την άσκοπη επιβάρυνση των βίγκαν γονέων. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι τα βίγκαν παιδιά έχουν το ίδιο δικαίωμα σε παροχές όπως τα άλλα παιδιά, και οι βίγκαν γονείς έχουν το ίδιο δικαίωμα στον χρόνο τους με τους άλλους γονείς.

Κάτι που είναι αντιεκπαιδευτικό και δημιουργεί περισσότερα προβλήματα από όσα υποτίθεται ότι λύνει είναι το να ζητείται από τον γονέα να ετοιμάζει συγκεκριμένα φαγητά που μοιάζουν οπτικά με ό,τι τρώνε τα άλλα παιδιά, ώστε “να μην διαφέρει το φαγητού του vegan παιδιού”, ή “να μην ζηλεύουν τα άλλα παιδιά το φαγητό του vegan παιδιού”. Οι εκπαιδευτικοί εξ ορισμού (λόγω σπουδών) θα πρέπει να χειρίζονται με αυτοπεποίθηση κάθε διαφορετικότητα – το διαφορετικό φαγητό ενός παιδιού δίνει μιας πρώτης τάξεως πρακτική ευκαιρία να διδάξουν οι εκπαιδευτικοί στα παιδιά (νήπια ή μεγαλύτερα) τον σεβασμό προς κάθε διαφορετικότητα (θρησκευτική, διατροφική, ιατρική, κ.ά.). Είναι ευθύνη του σχολείου να εκπαιδεύσει τους εκπαιδευτικούς αν διαπιστώσει κάποιο έλλειμμα γνώσεων ή εμπειρίας – ή να αναθέτει σε εκπαιδευτικούς που είναι πιο εκπαιδευμένοι σε τέτοια θέματα την οργάνωση αυτών των θεμάτων και την συνεργασία του σχολείου με τους γονείς.

Εν συνόψει, ένα συμπεριληπτικό σχολείο δείχνει προσαρμοστικότητα και ευελιξία, και χρησιμοποιεί την βίγκαν διαφορά ως ευκαιρία για έμπρακτη διδασκαλία της αποδοχής της διαφορετικότητας στα άλλα παιδιά.

Εκδρομές, επισκέψεις, εξορμήσεις

Ο προγραμματισμός των επισκέψεων λαμβάνει υπόψη ότι ένα βίγκαν παιδί δεν θα επισκεφθεί το Αττικό Ζωολογικό Πάρκο, ούτε άλλες επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν ζωντανά ζώα ως εκπαιδευτικά εκθέματα.

Υλικά καλλιτεχνικών μαθημάτων και δραστηριοτήτων μαγειρικής

Κάποια υλικά ζωγραφικής και καλλιτεχνίας (χρώματα, μολύβια, κηρομπογιές, πινέλα, χαρτιά ζωγραφικής, διακοσμητικά πούπουλα, κ.ά.) περιέχουν ζωικά υλικά. Για τα υλικά αυτά, το συμπεριληπτικό σχολείο προσφέρει ένα περιθώριο ευελιξίας στους βίγκαν γονείς όταν υποδεικνύει υλικά ζωγραφικής και κατασκευών προς αγορά. Μερικές απλές ιδέες:

Τα αυγά κότας που συχνά χρησιμοποιούνται σε κατασκευές μέσα στην τάξη (κυρίως το Πάσχα) μπορούν να αντικατασταθούν από ξύλινα ή αυγά χαρτοπολτού. Αν αντικατασταθούν για όλα τα παιδιά, αποφεύγεται και ο κίνδυνος για μόλυνση από σαλμονέλα και έτσι ωφελείται όλη η τάξη.

Οι συνταγές που χρησιμοποιούνται στην τάξη για παρασκευή ψωμιού, κέικ, μπισκότων κ.λπ. μπορούν να είναι πάντα βίγκαν. Κανένα παιδί δεν θα αποκλειστεί από αυτήν την κίνηση, διότι οι βίγκαν συνταγές συνήθως περιέχουν υποσύνολο των υλικών που περιέχουν οι συμβατικές συνταγές και έτσι οι συνταγές αυτές μπορούν να καταναλωθούν από όλα τα παιδιά που θα κατανάλωναν την αρχική συνταγή. Το διαδίκτυο είναι γεμάτο από συνταγές, αλλά και οι γονείς ενός βίγκαν παιδιού είναι σε θέση να δώσουν δοκιμασμένες συνταγές.

Ακόμα και σε πιο περίπλοκες μαγειρικές κατασκευές, οι λύσεις είναι πάντα απλές, αρκεί να θελήσουμε να τις αναζητήσουμε. Αν π.χ. η τάξη θέλει να παρασκευάσει πίτσα, μπορούν οι εκπαιδευτικοί να βεβαιωθούν ότι το ζυμάρι θα γίνει χωρίς βούτυρο, γάλα, αυγά, μέλι ή άλλα ζωικά συστατικά. Επιπλέον, ακόμα και αν δεν υπάρχει πρόσβαση σε βίγκαν τυρί, μπορεί απλώς να ψηθεί μία μικρή πίτσα μόνο με λαχανικά.

Είδη ένδυσης και υπόδησης

Και για αυτά τα είδη, το συμπεριληπτικό σχολείο προσφέρει ένα περιθώριο ευελιξίας στους βίγκαν γονείς όταν υποδεικνύει την αγορά ή χρήση ειδών ένδυσης και υπόδησης. Ειδικά για είδη που είναι πολύ δύσκολο να βρεθεί βίγκαν αντίστοιχο είδος, το συμπεριληπτικό σχολείο δίνει μεγαλύτερη ευελιξία.

Ένα είδος που δημιουργεί μεγάλες δυσκολίες είναι τα παπούτσια μπαλέτου. Στην αγορά υπάρχουν βίγκαν παπούτσια μπαλέτου από ύφασμα, αλλά όχι από βίγκαν δέρμα. Συνεπώς οι δάσκαλοι χορού θα πρέπει να είναι πιο ευέλικτοι στο θέμα της ομοιομορφίας της ενδυμασίας.

Είναι δύσκολο να είσαι συμπεριληπτικός;

Αν νομίζεις ότι είναι δύσκολο να είσαι συμπεριληπτικός δάσκαλος (ή να διευθύνεις ένα συμπεριληπτικό σχολείο), φαντάσου πόσο δύσκολο είναι για ένα διαφορετικό παιδί το να μην είσαι.

Για να το φανταστείς, ζήσε έναν μήνα όπως ζει ένα παιδί σε ένα μη συμπεριληπτικό περιβάλλον. Ενημέρωσε τους συναδέλφους σου ότι χρειάζεται να αποφύγεις για έναν μήνα όλα τα ζωικά και κατάγραψε την εμπειρία σου από κεράσματα, εκδρομές, πάρτυ, εστιατόρια, κυλικεία.

Η συμπεριληπτικότητα ωφελεί όλους

Η συμπεριληπτικότητα είναι η έμπρακτη αποδοχή της διαφορετικότητας και είναι αναμφισβήτητα ένας από τους στόχους της εκπαίδευσης που παρέχουμε στα παιδιά μας. Η συμπεριληπτικότητα μειώνει το bullying και βελτιώνει τις σχέσεις των παιδιών μεταξύ τους. Αυξάνει επίσης την εμπιστοσύνη και το δέσιμο των παιδιών με τους/τις εκπαιδευτικούς, το σχολείο τους, και την εκπαιδευτική διαδικασία. Είναι εμφανές ότι από την συμπεριληπτικότητα ωφελείται όλη η κοινωνία τώρα, αλλά και σε βάθος χρόνου. Αν θέλουμε έναν πιο ειρηνικό κόσμο, πρέπει σαφώς να επενδύσουμε στην συμπεριληπτικότητα.

Υπάρχουν πάρα πολλοί/ές εκπαιδευτικοί με πλεόνασμα γνώσεων και ενσυναίσθησης σε αυτά τα θέματα, οι οποίοι μπορούν να δράσουν καταλυτικά στην συμπεριληπτική λειτουργία του Σχολείου. Αυτοί/ές οι εκπαιδευτικοί αποτελούν κεφάλαιο για την κοινωνία μας και θα πρέπει να αναδεικνύονται και να επιβραβεύονται από το σχολείο. Σε αυτούς και αυτές είναι αφιερωμένο αυτό το άρθρο, με ευγνωμοσύνη για όσα έχουν προσφέρει, και την ευχή να γίνουν περισσότεροι.

© Vegan Times 17-09-2021