Φιλοζωία, μια παρεξηγημένη έννοια

Ποια η σημασία της λέξης “φιλόζωος” ή “ζωόφιλος”;

Αν και μάλλον γνωρίζουμε τον ορισμό αυτής της λέξης είναι χρήσιμο να τον ξαναθυμηθούμε. Φιλόζωος ή ζωόφιλος σημαίνει αυτός/ή/ό που αγαπάει τα ζώα. Είναι σύνθετη λέξη και αποτελείται από τις λέξεις φίλος + ζώο. Το πρώτο συνθετικό “φίλος” προσδιορίζει αυτόν που αγαπά αυτό που εκφράζει το β' συνθετικό. Φίλος είναι κάποιος που νοιώθει αγάπη και νοιάζεται για αυτόν που είναι φίλος του, και σίγουρα με την συμπεριφορά του δεν είναι βλαβερός προς αυτόν. Η φιλία άλλωστε είναι μια συνθήκη αμοιβαίας εμπιστοσύνης και σεβασμού. Το δεύτερο συνθετικό, “ζώο”, είναι κάθε έμβιο ον με την ικανότητα της συναίσθησης. Εννοούμε (ή θα έπρεπε να εννοούμε) δηλαδή, όλα τα ζώα που ανήκουν στο ζωικό βασίλειο.

Πόσο φιλόζωοι είμαστε;

Σίγουρα με κάποια είδη ζώων ερχόμαστε πιο κοντά και τα γνωρίζουμε καλύτερα, ανάλογα βέβαια και με τον τόπο που κατοικούμε. Κάποια είδη, όπως τα άγρια ζώα, οι περισσότεροι δεν τα έχουμε δει ποτέ από κοντά και δεν έχουμε δημιουργήσει ποτέ σχέση μαζί τους. Το ίδιο ισχύει και για αυτά που λέμε “οικόσιτα” ή “ήμερα”, όπως είναι οι αγελάδες, οι κότες, οι κατσίκες, τα γουρούνια, κ.λπ. Μπορεί να τα έχουμε δει από κοντά, όμως οι περισσότεροι δεν έτυχε να δημιουργήσουμε σχέση μαζί τους.

Όμως, γνωρίζουμε το πόσο μοιάζουν με αυτά που έχουμε κατά καιρούς αγαπήσει, που είναι τα κατοικίδια ζώα, όπως οι γάτες, οι σκύλοι, τα κουνέλια κ.λπ. που οι περισσότεροι τα υιοθετούμε και τους προσφέρουμε όλη μας την αγάπη σαν να είναι μέλη της οικογένειάς μας. Λογικά, αν είχαμε την ίδια επαφή με αυτά τα ζώα όπως έχουμε π.χ. με τους σκύλους, θα μας ήταν αδιανόητο να τα βλάπτουμε.

Το ότι δεν έχουμε επαφή με όλα τα είδη ζώων δεν θα έπρεπε να αποτελεί κριτήριο για να προσφέρουμε την αγάπη μας μόνο στα είδη που νιώθουμε πιο κοντά μας ή που είχαμε την ευκαιρία να δημιουργήσουμε σχέση μαζί. Όλα τα ζώα θα έπρεπε να έχουν το ίδιο δικαίωμα στον σεβασμό μας. Το σκεπτικό μάς είναι οικείο: με τον ίδιο ακριβώς τρόπο σκεφτόμαστε για τους ανθρώπους -- θεωρούμε ότι όλοι οι άνθρωποι, ακόμα και αυτοί που δεν έχουμε γνωρίσει, αξίζουν τον ίδιο σεβασμό στα βασικά τους δικαιώματα.

Όμως, όταν χαρακτηρίζουμε κάποιον ως φιλόζωο συνήθως αναφερόμαστε στην αγάπη που έχει για τα κατοικίδια ή και για τα άγρια ζώα κάνοντας μια εμφανή διάκριση ανάμεσα στα ζώα. Οι περισσότεροι από μας νιώθουμε ότι αγαπάμε όλα τα ζώα ενώ στην πραγματικότητα νοιαζόμαστε στην πράξη μόνο για κάποια είδη ζώων, χωρίς να τα σκεφτόμαστε όλα και, κυρίως, χωρίς να συνειδητοποιούμε ότι οι πράξεις μας και οι καθημερινές μας συνήθειες επηρεάζουν τη ζωή τους. Δηλαδή, τα ζώα που προορίζονται από εμάς για τροφή, αυτά που προορίζονται από εμάς για χρήση και διασκέδαση, και ακόμα και τα άγρια, δεν τα περιλαμβάνουμε πρακτικά στον ορισμό του φιλόζωου.

Φιλόζωος θα έπρεπε να εννοείται εκείνος που αγαπάει και δεν βλάπτει τα ζώα. Όλα τα ζώα. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις ίσως θα έπρεπε να χρησιμοποιούμε λέξεις όπως γατόφιλος, σκυλόφιλος, ή πιο απλά, μερικώς φιλόζωος, ή ορισμένες φορές φιλόζωος, ή “επιλεκτικός” φιλόζωος.

5 πράγματα που δεν μπορούμε να κάνουμε αν θέλουμε να είμαστε φιλόζωοι

Υπάρχει μια γενική αντίληψη στον κόσμο πως κάποιοι άνθρωποι είναι φιλόζωοι ενώ εν τέλει με τις δραστηριότητές τους προκαλούν άμεσο και κάποιες φορές και εμφανή πόνο ή δυστυχία σε ζώα. Όμως, αν είμαστε (πραγματικοί) φιλόζωοι θα πρέπει να ζούμε με μια βασική αρχή: Να αναλογιζόμαστε πρώτα τις ανάγκες των ζώων και όχι τις δικές μας. Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις στις οποίες η δική μας ευχαρίστηση έρχεται πρώτη και μάλιστα εις βάρος των ζώων.

Πρώτον, η χρήση ζώων ως πηγή τροφίμων (κρέας, γάλα, αυγά, κ.λπ.) και υλικών ένδυσης (μαλλί, γούνα, δέρμα, κ.λπ.) είναι ο πιο διαδεδομένος τρόπος βασανισμού των ζώων. Αφού γνωρίζουμε ότι μπορούμε να είμαστε υγιείς με μια φυτοφαγική διατροφή, όσοι νοιώθουμε ότι αγαπάμε τα ζώα μπορούμε να τα βγάλουμε πιο εύκολα από τη διατροφή μας αφού νοιαζόμαστε για αυτά.

Δεύτερον, το κυνήγι και το ψάρεμα θεωρούνται από κάποιους δραστηριότητες για φιλόζωους. Αν ο αχρείαστος θάνατος των ζώων δημιουργεί ευχαρίστηση σε κάποιους σίγουρα αυτοί δεν είναι φιλόζωοι. Επίσης, παρά το χόμπι των κυνηγών να σκοτώνουν οι ίδιοι άγρια ζώα, παράλληλα ψωνίζουν για το τραπέζι τους και άλλα ζώα που θανατώνονται από άλλους καθώς και διάφορα άλλα ζωικά προϊόντα που προϋποθέτουν μαρτύριο και θάνατο για να παραχθούν, οπότε με το κυνήγι δεν καλύπτεται κάποια διατροφική ανάγκη όπως ίσως γινόταν στο παρελθόν.

Τρίτον, η κατοχή, η αγορά, η διακίνηση άγριων ζώων, πτηνών, ψαριών, η αφαίρεσή τους από το φυσικό τους περιβάλλον, κ.λπ. είναι επίσης δραστηριότητες που δεν εναρμονίζονται με την έννοια της φιλοζωίας. Πρόκειται για ζώα που θα έπρεπε να βρίσκονται στο φυσικό τους περιβάλλον μιας και για αυτά τα είδη ακόμα υπάρχει φυσικό περιβάλλον (σε αντίθεση με τους σκύλους και τις γάτες που δεν έχουν φυσικό περιβάλλον). Τέτοια ζώα είναι διάφορα είδη φιδιών, πτηνών, αραχνών, σαυρών, χελωνών, κ.ά. Όταν επιλέγουμε να ζήσουμε με κάποιο ζώο αυτό θα πρέπει να είναι δίκαιο και για το ζώο σαν πρόσωπο (όχι σαν είδος) και να προάγει τα συμφέροντα του προσώπου – όπως ακριβώς όταν είμαστε κηδεμόνες ενός παιδιού το πρώτο μας μέλημα είναι να προάγουμε τα συμφέρονται του παιδιού. Έτσι λοιπόν, δεν γίνεται να “αγαπάει” κάποιος για παράδειγμα τα φίδια και να τα έχει να ζουν σε γυάλες ή τους παπαγάλους και να τους έχει σε κλουβιά. Με την ίδια λογική, όταν πηγαίνουμε βόλτα στο βουνό δεν πρέπει να παίρνουμε μαζί μας ζώα που συναντούμε εκεί όπως χελώνες, σκαντζόχοιρους, έντομα, πουλιά, κ.ά.

Τέταρτον, οι επισκέψεις σε ζωολογικά πάρκα, ζωολογικούς κήπους, ενυδρεία, πάρκα με ζώα της θάλασσας, κ.λπ. είναι επίσης ασύμβατες με τη φιλοζωία. Όταν τα ζώα βρίσκονται σε κλουβιά και ζουν τη ζωή τους σε αιχμαλωσία δεν γίνεται να είναι ευτυχισμένα, χαρούμενα και υγιή. Μπορεί κάτι τέτοιο να προωθείται ως ένας τρόπος να “σώσουμε” το είδος, αλλά τα ζώα ως πρόσωπα υποφέρουν. Νιώθουν στρες και θλίψη και παρουσιάζουν ψυχικά και άλλα νοσήματα που οφείλονται στον εγκλεισμό. Τα ζώα δεν υπάρχουν για να τα βλέπουμε και να τα θαυμάζουμε εμείς οι άνθρωποι, ούτε για να νιώθουμε εμείς οι άνθρωποι ότι τα “διατηρούμε” ως είδη, αλλά για να εκπληρώνουν τις δικές τους ανάγκες. Όσο επισκεπτόμαστε και στηρίζουμε με τα χρήματά μας τα ζωολογικά πάρκα, αυτά θα συνεχίζουν να υπάρχουν.

Τέλος, η οποιαδήποτε χρήση ζώων για να καλύψουμε τις δικές μας ανάγκες και τα θέλω μας χωρίς να υπολογίζουμε τις ανάγκες και τα συναισθήματα των ζώων δεν είναι συμβατές με τη φιλοζωία. Τέτοιες περιπτώσεις είναι οι σκύλοι που χρησιμοποιούμε για φύλακες ή κυνήγι ή για συλλογή μανιταριών (τρούφας), τα άλογα και τα γαϊδουράκια που χρησιμοποιούμε για κουβάλημα και βαριές εργασίες, τα άλογα που χρησιμοποιούμε για ιππασία, κ.λπ. Όλα αυτά τα ζώα δεν ζουν τη δική τους ζωή, αλλά τη ζωή που τους επιβάλλουν οι άνθρωποι.

Εν τέλει, χρησιμοποιούμε ορισμένα ζώα σαν φθηνά υποκατάστατα της ακριβής ανθρώπινης εργασίας ή της ανεπαρκούς τεχνολογίας με την επίφαση της “συνύπαρξης” και του αμοιβαίου οφέλους. Δεν πρέπει να ξεχνούμε όμως ότι τα ζώα δεν έρχονται με τη συναίνεσή τους σε μια σχέση εργασίας, και σίγουρα κανένας άνθρωπος δεν θα έμπαινε με τη θέλησή του σε μία σχέση εργασίας αν γνώριζε ότι όχι μόνο δεν μπορεί να υπαναχωρήσει, αλλά και ότι η πιθανότερη κατάληξη αν δεν είναι αρκετά παραγωγικός είναι το σφαγείο.

Η φιλοζωία στην πράξη

Υπάρχουν πολλά που μπορούμε να κάνουμε για να μην λέμε μόνο ότι αγαπάμε τα ζώα, αλλά να τα αγαπάμε στ’ αλήθεια.

Αν πραγματικά αγαπάμε τα ζώα, το μεγαλύτερο καλό που μπορούμε να τους προσφέρουμε είναι να γίνουμε βίγκαν και να σταματήσουμε να τα χρησιμοποιούμε. Με αυτόν τον τρόπο παράλληλα φροντίζουμε και τα άγρια ζώα, διότι προστατεύουμε το περιβάλλον τους (δάση, ζούγκλες, θάλασσες, κ.λπ.) αντί να τα μετατρέπουμε σε βοσκοτόπια και καλλιέργειες ζωοτροφών, επιβαρύνοντας επιπλέον ολόκληρο τον πλανήτη με τις τόσες αρνητικές συνέπειες που έχει η κτηνοτροφία και η αλιεία.

Αν νοιώθουμε την ανάγκη να έχουμε επαφή με ζώα μπορούμε να κάνουμε αρκετά όμορφα πράγματα χωρίς να τα βλάπτουμε:
• Υιοθετούμε αδέσποτα από το δρόμο ή από καταφύγια και κέντρα περίθαλψης.
• Φροντίζουμε ζώα κάθε είδους σε καταφύγια και κέντρα περίθαλψης, όπου μπορούμε να προσφέρουμε εθελοντική εργασία, χρήματα, τροφές, κ.λπ.
• Απολαμβάνουμε τα ζώα στο φυσικό τους περιβάλλον. Μια εκδρομή στην ύπαιθρο ή μια καθημερινή βόλτα στο πάρκο της περιοχής μας είναι μια τέλεια ιδέα για να απολαύσουμε το κελάηδημα των πουλιών και να συναντήσουμε ίσως και άλλα μικρά ζώα όπως χελώνες ή σαύρες.

Όλα τα παραπάνω μπορούν να μας προσφέρουν μεγαλύτερη ικανοποίηση από την “συμβατική” φιλοζωία, ακριβώς όπως η υιοθέτηση του βίγκαν τρόπου ζωής μάς κάνει να νοιώθουμε ηρεμία και γαλήνη μέσα μας για το ότι δίνουμε όντως την αγάπη μας χωρίς εξαιρέσεις και χωρίς διακρίσεις σε όλα τα ζώα.

© Vegan Times 05/06/2023