Τα ζώα δεν είναι (εκπαιδευτικά) αντικείμενα

Το οξύμωρο της ενημέρωσης για τα ζώα στα σχολεία

Την ίδια στιγμή, υπάρχουν στο κυλικείο του κάθε σχολείου προϊόντα που προέρχονται από ζώα. Από ζώα που πρέπει σαν ανθρωπότητα να σεβόμαστε, να φροντίζουμε, να μην ταλαιπωρούμε. Το να αφαιρούμε τις ζωές ζώων για να πάρουμε κρέας, γάλα, κ.λπ. είναι το αντίθετο του «σεβόμαστε», «φροντίζουμε», «δεν ταλαιπωρούμε». Δηλαδή, αυτό που συμβαίνει στις σχολικές τάξεις είναι ότι συζητείται ο σεβασμός στα ζώα χωρίς τελικά να μπει σε συζήτηση το αν σεβόμαστε στ’ αλήθεια -- με τις πράξεις μας -- τα ζώα. Και έτσι ένα παιδί μαθαίνει ότι ο σεβασμός στα ζώα είναι κάτι που συζητάμε όσο δεν διαταράσσει τις καθημερινές μας συνήθειες. Μαθαίνει ότι υπάρχουν ζώα δύο θεών, αυτά του ανώτερου, και αυτά του κατώτερου θεού. Τα πρώτα είναι αυτά που δεν “μας προσφέρουν” τροφή, ένδυση, υπηρεσίες κ.λπ., τα δεύτερα είναι αυτά που ναι.

Επιπλέον, ενώ τα παιδιά μαθαίνουν πράγματα για τα ζώα καθώς και τις αξίες που πρέπει να διέπουν την σχέση μας με αυτά, διοργανώνονται από τα σχολεία “εκπαιδευτικές” εκδρομές προς χώρους οργανωμένης κράτησης ζώων ξηράς και θαλάσσης. Το σκεπτικό φαίνεται να είναι ότι τα παιδιά θα “μάθουν” για τα ζώα βλέποντας κάποια από αυτά από κοντά.

Καίρια ερωτήματα για την χρησιμότητα επίσκεψης σε χώρους κράτησης ζώων από εκπαιδευτικούς φορείς

Εδώ μπορούν να τεθούν δύο ερωτήματα:

(1) Ποιες πληροφορίες και ποιες αξίες μαθαίνει ένα παιδί επισκεπτόμενο ζώα μέσα σε έναν τεχνητό χώρο, είτε αυτός είναι ενυδρείο είτε μία περιφραγμένη έκταση στην ξηρά;

(2) Μπορεί να μάθει κάτι το οποίο δεν μπορεί να μάθει με χρήση άλλων μέσων εκπαίδευσης (π.χ. βίντεο και κείμενα); Δηλαδή, είναι απαραίτητο να ταλαιπωρούμε ζώα για την εκπαίδευση των παιδιών μας; Τα παιδιά μας θα είναι αναλφάβητα χωρίς την επίσκεψή τους σε χώρους κράτησης ζώων;

Είναι τελικά ηθική αυτή η πρακτική στην εκπαίδευση;

Τα παραπάνω στοιχεία είναι αρκετά για να δείξουν ότι το να κρατούμε ζώα σε κατάσταση αιχμαλωσίας σε χώρους πολύ μικρότερους από αυτούς που χρειάζονται για να ζήσουν τη δική τους φυσιολογική ζωή, δεν αποτελεί έκφραση σεβασμού και φροντίδας. Είναι σαν να υποχρεώνουμε έναν άνθρωπο να ζήσει σε ένα σπίτι τόσο χαμηλό, που αναγκάζεται να ζει όλη τη ζωή του σκυφτός. Τα πουλιά δεν μπορούν να πετάξουν ψηλά, τα ζώα της θάλασσας δεν μπορούν να καταδυθούν, τα ζώα της ξηράς δεν μπορούν να κινηθούν όπως θα έκαναν ελεύθερα.

Οι συνέπειες στην υγεία των ζώων είναι γνωστές. Πολλά ζώα πεθαίνουν στην αιχμαλωσία, εμφανίζουν αφύσικες συμπεριφορές, δεν αναπαράγονται. Αλήθεια, υπάρχει κανείς που πιστεύει ότι η ζωή ενός λιονταριού που είναι κατατονικό και τρώει ντελίβερι είναι προτιμότερη από τη ζωή του σε καθεστώς ελευθερίας μέσα σε ένα φυσικό περιβάλλον που του επιτρέπει να ασκήσει τις φυσικές του συμπεριφορές (να μετακινηθεί, να κυνηγήσει, να ζήσει με την οικογένειά του και την αγέλη του);

^{Δεν θα μάθουν περισσότερα οι εξωγήινοι για το ανθρώπινο είδος αν επισκεφθούν φυλακές με ανθρώπους και παρατηρήσουν για 10 ή 60 ή 1.440 λεπτά τους κρατούμενους “να ζούν” σε κελιά που δεν έχουν τοίχους αλλά σύρμα. Για τα ζώα που έχουμε καταδικάσει να ζουν ως αξιοθέατα, αυτά τα 10 ή 60 ή 1.440 λεπτά που βλέπουν πλήθος ανθρώπων να περνά από μπροστά τους και να τα παρατηρεί θα ξαναπαιχτούν συνεχώς για χρόνια – μέχρι να πεθάνουν. Ποτέ δεν θα ζήσουν μια αληθινή ζωή. Εικόνα: PDPhotos | Pixabay.}

Επιπλέον, οι συνθήκες κάτω από τις οποίες τα ζώα κατέληξαν σε αυτούς τους χώρους κράτησης είναι κατά κανόνα βίαιες και τραγικές. Όπως όλοι μπορούμε να φανταστούμε, δεν υπάρχει μη βίαιος τρόπος να πάρεις ένα μωρό δελφίνι ή ένα μωρό καρχαρία ή ένα μωρό λιοντάρι ή ένα μωρό ανθρώπου από τη μητέρα του. Για παράδειγμα, πολλά δελφίνια προέρχονται από οργανωμένο κυνήγι δελφινιών κατά το οποίο κάποια δελφίνια, συνήθως μικρά σε ηλικία, διαχωρίζονται από τη μητέρα τους και την ομάδα τους για να καταλήξουν σε «εκπαιδευτικά» ενυδρεία ενώ τα υπόλοιπα θανατώνονται. Η ταινία The Cove (2009) του Louie Psihoyos πραγματεύεται ακριβώς αυτό το θέμα.

^{Ιθαγενείς της Παταγονίας, της φυλής Σέλκναμ οδηγούνται στην Ευρώπη, ώστε να εκτεθούν σε ανθρώπινους ζωολογικούς κήπους, 1899. Εικόνα: Rare Historical Photos.}

Αυτά σχετικά με τον σεβασμό και την φροντίδα προς τα ζώα. Σχετικά με την “εκπαιδευτικότητα” των επισκέψεων παιδιών σε χώρους κράτησης ζώων, είναι ξεκάθαρο ότι χρησιμοποιώντας τέτοιους χώρους για την εκπαίδευση των παιδιών ανάγουμε την εκπαίδευση σε κάτι τόσο επιφανειακό όσο το “να δούμε” οπτικά ένα ζώο. Όμως το “να δούμε” πώς μοιάζει ένα τρίχωμα ζώου από κοντά δεν είναι ούτε ικανή, ούτε απαραίτητη συνθήκη για “να μάθουμε”.

^{Μέχρι τη δεκαετία του 1950 υπήρχαν άνθρωποι ως εκθέματα σε ζωολογικούς κήπους. Υπάρχει κανείς που μπορεί να ισχυριστεί ότι αυτό ήταν “εκπαιδευτικό” για τους θεατές; Εικόνα από την Παγκόσμια Έκθεση των Βρυξελλών, 1958, όπου στήθηκε ένα σενεγαλέζικο χωριό. Πηγή εικόνας: Rare Historical Photos.}

Αν ερχόταν ένας εξωγήινος στη γη...

Αν ερχόταν ένας εξωγήινος στη γη, πού θα τον πηγαίναμε για να γνωρίσει το είδος μας; Σε φυλακές; ή μήπως σε στάδια και πανεπιστήμια, δηλ. σε χώρους όπου οι άνθρωποι μπορούν να τρέξουν και να σκεφτούν, σε χώρους όπου ο άνθρωπος ασκεί το σώμα και το πνεύμα του;

Δεν αλλάζει κάτι για τα ζώα αν ονομάσουμε τον σκοπό της κράτησης του ζώου “εκπαίδευση” αντί για “ψυχαγωγία”, ή αν ο χώρος κράτησης ζώων βρίσκεται δίπλα σε άλλες εκπαιδευτικές δραστηριότητες για μαθηματικά, επιστήμη, κ.λπ. Κανένα ζώο δεν θα έπρεπε να είναι καταδικασμένο να ζει αιχμάλωτο, είτε για “εκπαιδευτικούς” σκοπούς, είτε για “ψυχαγωγικούς”, είτε για άλλους σκοπούς. Όσο μεγάλο και αν μας φαίνεται το κλουβί του, ένα ζώο παραμένει αιχμάλωτο, ζει αφύσικα, ζει σε απόγνωση μέχρι να πεθάνει, εκτίοντας μια ποινή που του έχει επιβληθεί από την διαστρεβλωμένη εικόνα που έχουμε για την αξία της δικής τους ζωής.

^{Τα ζώα δεν πρέπει να αποτελούν για τον άνθρωπο “χρήσιμα αντικείμενα”, αλλά να λαμβάνουν από αυτόν σεβασμό στη ζωή και την αυτοδιάθεσή τους. Εικόνα: Nel Botha | Pixabay.}

Η αξία των ζώων δεν μετριέται από εμάς και δεν εξαρτάται από τις ανάγκες μας

Έφτασε η ώρα η ανθρωπότητα να πάψει να θεωρεί ότι τα ζώα είναι αντικείμενα, ότι “μας προσφέρουν” ενεργά και συνειδητά τη ζωή τους, και ότι αυτά που “μας προσφέρουν” (κρέας, γάλα, αυγά, θεάματα, κ.λπ.) είναι απαραίτητα για τη διατροφή μας, την εκπαίδευσή μας, τη ζωή μας. Μπορούμε και πρέπει να συνεργαστούμε για να κάνουμε κάτι καλύτερο από αυτό.

Αν υπάρχει μία μόνο αξία που πρέπει να εμφυσήσουμε στα παιδιά μας, είναι ότι κανένα ζώο δεν πρέπει να ζει μια ζωή που την προσδιορίζουν οι ανθρώπινες επιθυμίες για διασκέδαση, εκπαίδευση, ένδυση, τροφή. Αν εσωτερικεύσει κανείς αυτήν την αξία, σίγουρα θα φροντίσει και θα σεβαστεί κάθε ζώο.